Sen to nie tylko odpoczynek fizyczny dla ciała. Z biologicznego punktu widzenia to szereg procesów zachodzących we wszystkich komórkach organizmu, które umożliwiają regenerację i prawidłowe funkcjonowanie. Podczas snu w mózgu i mięśniach następują zmiany fizjologiczne, kluczowe dla odbudowy odpowiednio neuronów i komórek mięśniowych. Jest to zatem regeneracja całego ciała i umysłu.
Regeneracja podczas snu
Podczas snu komórki nerwowe wykonują znacznie mniejszą pracę. Fale encefalograficzne znacznie zmniejszają swoją częstotliwość, a ich amplituda się zwiększa. Aktywność mózgu spada. Dzięki temu znacznie więcej energii może być przeznaczonych na odbudowę mikrouszkodzeń powstałych w ciągu dnia. Sytuacja w mięśniach wygląda analogicznie. Napięcie mięśniowe spada całkowicie, dlatego wszystkie składniki odżywcze z krwi krążącej mogą zostać wykorzystywane na regenerację.
Budowanie siły mięśniowej
Zapotrzebowanie na sen zwiększa się znacznie u osób aktywnych fizycznie. Dzieje się tak dlatego, że właśnie podczas snu mikrouszkodzenia w mięśniach goją się i nadbudowują. W ten sposób masa mięśniowa oraz siła wzrastają. Sen to również moment najintensywniejszego buforowania kwasu mlekowego, który gromadzi się w organizmie podczas intensywnego wysiłku i jest jednym z czynników wywołujących zmęczenie i ból mięśni.
Procesy pamięciowe
To właśnie podczas snu zachodzi proces konsolidacji pamięci – przekształcania pamięci świeżej w pamięć trwałą. Dzieje się to w fazie REM snu, kiedy neurony utrzymywane są w stanie pobudzenia, ale jednocześnie nie otrzymują sygnałów rozpraszających ze środowiska zewnętrznego. Dlatego właśnie mówi się o kluczowej roli snu u uczniów i studentów. Mózg będzie w stanie wykorzystać świeżo przyswojone informacje tylko jeśli po nauce nastąpi odpowiedniej długości sen.
Kontrola łaknienia
Podczas snu wydzielany jest najważniejszy hormon sytości – leptyna. Zbyt krótki sen spowoduje znacznie większy głód w ciągu dnia. Osoby niedosypiające spożywają nawet 300-400 kcal więcej niż spożywałyby przy prawidłowej ilości snu.
Wydzielanie hormonów
Wiele kluczowych dla funkcjonowania organizmu hormonów wydzielanych jest w cyklu okołodobowym. Hormon wzrostu osiąga szczytowy poziom w nocy, podczas snu NREM. Podobnie zachowuje się prolaktyna. W fazie REM wzrasta poziom testosteronu u mężczyzn. Zaraz po przebudzeniu wzrasta natomiast poziom kortyzolu i aldosteronu. Regularny sen, jego jakość i długość wpływa zatem na ogólny stan całego organizmu w ciągu dnia, tygodni, miesięcy i lat.